KÖPEKLERDE KALÇA DISPLAZISI (CANINE HIP DYSPLASIA)
Av Köpeklerinde Displazi problemi köpeklerimizin konforunu bozan ve avda hareketlerini sınırlayan bir rahatsızlıktır.
Basitçe anlatmak gerekirse kalça eklem başının (Femoral Head) deformasyonu sonucu eklem çukuru (Acetabulum) ile uyumunun kaybolması sonucu kıkırdakta oluşan hasar nedeni ile ağrı ve hareket sınırlanması ile sonuçlanan genetik kökenli gelişimsel bir rahatsızlıktır.
DysPlasia dys(kötü) ve Plasia(form) kelimelerinden türeyen ve bir araya gelmesi ile oluşan kötü form diye adlandırılan bir rahatsızlıktır.Bu hastalığın en büyük nedeninin genetik faktörler olması nedeni ile rahatsızlığı olan köpeklerin kesinlikle üretilmemesi gerekmektedir.Hastalık doğmasal olarak kalça eklemi ligament ve kapsulasının gevşemesi ile başlar yavrunun büyümesi ile gelişir ve genelde 5.aydan sonra ciddi sıkıntılara neden olabilir.
Genelde bu hastalık Alman Çoban köpeklerinde,Golden Retriever,Türk çoban köpekleri,İngiliz Setter, Labrador, Mastif,Rotwailler v.b hatta küçük ırklarda nadirde olsa kedilerde de görülmektedir.
Epagneul Breton ırkı köpeklerimiz de Fransa Club ‘ün bu güne kadar olan seleksiyonlar da bu rahatsızlığa önem vermesi hatta displazi oranı sadece çok iyi ve mükemmel olan köpekleri Elite katagoriye yükseltmesi sonucu ülkelerinde bu rahatsızlığı sıfırlayamasalar da büyük oranda seyreltmişlerdir. Bu sebepten yavru sahibi olmak isteyen avcı arkadaşların kesinlikle yavrularının pedigresin de anne-baba ve atalarında olan displazi oranlarına bakmalarını ve buna göre satın almalarını öneririm.Ülkemizde dahil olmak üzere Sırbistan-İtalya gibi bu işin lokomatifi olan ülkelerde şu an bu test üretim için zorunlu değildir.Fransa ve Almanya gibi ülkelerden gelen yavru pedigrelerin de bu oranı HD.? diye okuyabiliriz.Şu an ülkemizde de KIF bu konuda çalışmalar yapmakta ve konu ile ilgili seminerler vererek yetkilendirmeleri yapmış durumdadır
Kalça displazia vakalarında kemik eklemi aşırı gevşekse kemik başı (Femoral Head) eklem çukuruna (Acetebuluma) uyum sağlayamaz ve bu çukurda devamlı girip çıkar.Bu durum 15 kg üzerinde ki köpeklerde ağrılı bir duruma neden olur.Kalça displazisinin kesin tedavisi yoktur tedavi ile sadece ağrıları rahatlatır ve ilerlemesini önleyebiliriz .Kesin tedavi operasyondu
NEDENLERİ NELER OLABİLİR ?
1-Aşırı fiziksel etkinlikler(aşırı egsersizler)
2-Kalıtımsal genetik faktörler
3-Bakım ve Aşırı beslenme hataları(aşırı protein ve calsiyum kullanımı vs)
4-C vitamini eksikliği
5-Aşırı eksojen östrojen salınımları (dişi köpeklerde daha yoğun görülmekte buna hormonların neden olduğu düşünülmektedir.
6-Zayıf pelvik kas kütleleri.
7-Çevre koşulları(Kaygan zemin,merdiven inip çıkma,yüksek atlama)
8-Kalça displazisi olan köpeklerin çiftleştirilmesi(Bu nedenle bütün dünyada kalça displazili köpeklerin kısırlaştırılması önerilmektedir.)
9-Erken yaşta çiftleştirme
10-Büyük ırklarda özellikle büyümenin hızlı ve dengesiz olması
11-Yavru dönemlerinde aşırı calsiyum yüklenmeleri
12-Uyumsuzluk nedeniyle eklem aralığının fazla olması
13-Eklemi bağlayan ligamentlerin gevşek olması.
14-Bacak kemiğinin oyuğa tam yerleşmemesi.
15-Kalça kemiğindeki acetabulum(çukurun)geniş olması veya yüzeysel olması
BELİRTİLERİ NELERDİR?
1-Arka ayaklarda aksama ama hepsinde görülmeyebilir.
2-Sırt üstü yatma hareketlerinde isteksizlik ,verilen komutları uymama,hareket güçlüğü.
3-Köpeğin oyun oynamaması,merdiven çıkamaması genel fiziksel aktivitelere olan duyarsızlık
4-Tavşan gibi koşması görülmektedir.
5-Sabahları kalktığında yorulma ve ilk kalkışta hareket kısıtlığı.
6-Bölgede ağrı duygusu acı çekme ve ağrıyan yeri yalama isteği
7-Oturma veya yatma durumlarında hep aynı yöne doğru yatma isteği
8-Koşarken çok çabuk yorulması
9-Klinik belirtiler 5 aydan önce nadiren ortaya çıkmaktadır
10-Kalça bölgesinde hareketsizliğe bağlı olarak kireçlenme
11-Bacakların birbirine dolaşması
12-Köpekte kalçada ve ayak eklemlerinde hareketlerde kısıtlılık
13-Kalça ekleminde gevşeklik derecesi saptanmaya çalışılır
14-Kalça bölgesinde asimetri ve kaslarda küçülme güçsüzleşme
15-Sallantılı yürüyüş ve yürüyüşte koordinasyon bozuklukları özellikle arka ayaklarda
16-Eklemlerde sürtünme sesi alınması
17-Klinik görünüm ve dereceleri değişkendir.hafif yürüme bozukluklarında dejeneratif osteoartritis oluşturduğu şiddetli topallığa değişik seyir gösterir.
18-Kalça displazi olan köpeklerde sorunlu ayağın üzerine sağlam basamamasından dolayı tırnak uzamalarında farklılık
TEŞHİS YÖNTEMLERİ?
1-Kalça bölgesinde fiziksel muayene:
Muayenede özellikle kalça bölgesine verilecek basınçla rahatlıkla anlaşılabilir bu nedenle uyutulmadan muayene gereklidir.Bu yöntemle köpeğin ağrı derecesi saptanmaktadır.
2-Veteriner hekim tarafından bölgenin elle muayenesinde kütleme sesi alınması bir elle ayak eklemi hareket ettirirken(içe,dışa,ileri,geri) diger elin iç kısmı femoralisin üzerine konulur ve kalça ekleminin femoralisin acetabuluma girip çıktığı rahatlıkla anlaşılır ve hareket tekrarlanarak emin olunmaya çalışılır deneyimli bir veteriner hekim rahatlıkla anlayabilir.Bu muayene sırasında kalça ekleminin gevşeklik derecesi de saptanır.Muayene sırasında anemnezde köpeğin travma geçirip geçirmediği sorularak displasia olasılığı düşünülür.
3-Radyoloji(röntgen)
a-Klasik yöntem röntgeni:Arka iki ayak biribirine parallelken çekilir.
b-Norberg çekim röntgeni-Derneğimiz tarafından kabul görülen ölçüm yöntemi
c-Rhodes ve jenny yöntemi
d-Richter yöntemi
e-PennHip röntgeni
NORBERG-OLSSON Yöntemi
Bu yöntem FCI-KIF ve derneğimiz tarafından da kabul gören açılara dayalı bir radyoloji çekim yöntemidir.Bu yöntemde köpek sırt üstü yatırılır arka ve ön ayaklarından düz bir şekilde gerdirilerek röntgen çekilir.Bu yöntemde kesin tanı için köpeğin duruşu aşağıda ki şekilde gibi olması gerekiyor
Röntgeni çekilen köpekte eklem başları ortasından paralel bir çizgi çekilir ve bu çizginin eklem yuvalarına olan açıları ölçülür çıkan açılara göre displazi oranı belirlenir.
KÖPEK KALÇA DİSPLAZİSİ TEDAVİ TANI ÖZEL YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Hastalığın Tedavisi konusunda fazla ayrıntıya girmek istemiyorum yukarıda anlatılanlara göre displazi teşhisi konulan köpeğinizi uzman bir veterinere veya üniversitelere götürerek rahatsızlığın durumuna göre tedaviye başlanmasını öneriyorum bunun dışında köpeğinizin konforunun korunması ve hastalığın ilerlemesinin önlenmesi için basit tavsiyeler var bunlar;
A-Destek tedavi hastalığın ilerlemesini durdurmak ve köpeklerin konforlarının korunmasına yönelik tedavi programını içermektedir.
1-Dar kafeslerde uzun süre tutulmasıyla hareket etme kısıtlanarak ekleme binen yük azaltılmaya çalışılır.
2-Genç yavru köpeklerin kilo almaları önlenmeye çalışılır.
3-Yavru köpeklerde aşırı proteinli gıdaların verilmemesi sağlanarak diyet uygulanır.
4-Local-ısıtıcılar,masaj,köpeklere özel ortopedik yataklar,yüzme egsersizleri,ağrı kesiciler,glukkozamine,chondiratlar ,rimadyl tab,midye tozları,köpek balığı kıkırdağı,tavuk boynu vs.fazla miktarda glukozamin ve kondroitin sülfat kullanımı eklemleri fazla kuvvetlendirirken kıkırdakları sertleştirebilir ve parçalanmasına neden olabilir muhakkak veteriner hekim gözetiminde kullanılmalıdır.
B-1-Eğer kalça eklemi ileri derecede deforme olmuşsa femur başı rezeksiyonu yada kalça protezleri uygulanır.
